هر آنچه درباره نقص ایمنی اکتسابی باید بدانید

حتما بارها نام بیماری ایدز را شنیده‌اید. سندرم نقص ایمنی اکتسابی یا همان AIDS یک نوع بیماری حاد و در برخی موارد کشنده است که بر اثر انتقال ویروس HIV به بدن منتقل می‌شود. اچ آی وی برای اولین در آفریقا مشاهده شد و مربوط به قرن بیستم میلادی است. این بیماری از طریق خون آلوده شامپانزه‌ها در هنگام شکار به انسان سرایت کرد و بعد از تماس‌های جنسی و راه‌های دیگر از شخصی به شخص دیگر منتقل شد. در ادامه این مطلب از ایران اچ آی وی به‌طورکامل درباره ایدز یا همان نقص ایمنی اکتسابی صحبت خواهیم کرد.

نقص ایمنی اکتسابی یا همان ایدز چیست؟

AIDS مخفف Acquired Immune Deficiency Syndrome به معنی سندرم نقص ایمنی اکتسابی است. نقص سیستم ایمنی گاهی به دلیل ناهنجاری‌هایی به وجود می‌‌آید که ژنتیک نیستند و در طول زندگی کسب می‌شوند؛ به همین دلیل به این موارد اکتسابی می‌گویند. در بیماری ایدز بدن، توان دفاعی بسیار کمی در برابر انواع عفونت‌ها دارد. بدن با بروز نقس سیستم ایمنی آسیب، نه تنها در برابر ویروس HIV بلکه به نسبت به بقیه عفونت‌ها هم آسیب‌پذیر می‌شود و دیگر قادر به کشتن میکرب‌ها و ویروس‌های مختلف نیست.

دلایل نقص ایمنی بدن در برابر ویروس اچ آی وی

برخلاف باور عموم ویروس ایدز باعث بیماری نمی‌شود و در حقیقت ایدز اصلا ویروس نیست. عامل اصلی نقص سیستم ایمنی، انتقال ویروس اچ آی وی به بدن است. اچ آی وی به‌طورمستقیم سیستم دفاعی بدن را مورد حمله قرار می‌دهد و آن را در برابر بیماری‌ها ضعیف می‌کند. بدن بلافاصله پس از آلودگی با HIV به یک بیماری خفیف شامل تب و بی‌حالی و شبیه به سرماخوردگی دچار می‌شود. این حالت پس از چند روز فروکش می‌کند و بیماری وارد فاز نهفته بالینی می‌شود.

در این فاز نهفته، لنفوسیت‌ها و بافت لنفاوی به طور پیش‌رونده‌ای تخریب می‌شوند و هنگامی که تعداد CD₄⁺ T lymphocytes به کمتر از 200 عدد در میلی‌متر مکعب برسد (تعداد نرمال حدود 1500 سلول در هر میلیمتر مکعب است.) بیمار نسبت به عفونت ها آسیب پذیر می‌شود و بیمار به AIDS مبتلا شده است.

زمانی که فرد آلوده به ویروس HIV برای اولین بار به یک بیماری جدی مبتلا شود یا وقتی که تعداد سلول‌های ایمنی و دفاعی باقیمانده در بدن او از حد معینی کمتر شود، بیماری ایدز رخ می‌دهد. افراد آلوده به ویروسHIV ، الزاما مبتلا به ایدز نیستند اما در طول مدت آلودگی، می‌توانند دیگران را آلوده کنند.

ویروس اچ آی وی چگونه به بیماری ایدز تبدیل می‌شود؟

برای شناخت بیماری و آشنایی با ایدز ابتدا باید بدانیم HIV چگونه به این بیماری تبدیل می‌شود و چه چرخه‌ای را طی می‌کند. تخمین زده می‌شود بیش از 38 میلیون نفر در جهان مبتلا به HIV+ باشند و سالانه 3-2 میلیون نفر به این دلیل میمیرند. HIV جزء رترو ویروس‌ها است. رترو ویروس‌ها یا Retrovirus سلول‌های سیستم ایمنی، خصوصاً CD₄ T- lymphocytes را مبتلا می‌کند و منجر به تخریب این سلول‌ها می‌‌شود. همچنین HIV حاوی 2 رشته RNA و یک پروتئین مرکزی است که توسط غشاء چربی یا Lipid envelope، که از سلو ل‌های میزبان آلوده گرفته شده٬ احاطه شده است. برای درک کامل این مطلب چرخه زندگی HIV را از ابتدایی‌ترین مراحل توضیح داده‌ایم.

چرخه زندگی ویروس اچ آی وی، از لحظه انتقال تا ابتلا به ایدز

• آلوده کردن سلول‌ها
• تولید DNA ویرال و اتصال آن به ژنوم میزبان
• بیان ژنهای ویروس
• تولید قطعات ویروسی

HIV بوسیله گلیکوپروتئین اصلی خود، که gp120 نام دارد، به CD₄ و گیرنده‌های خاصیCXCR4, CCR5) ) در سلول‌های انسانی متصل می‌‌شود و سلول‌ها را آلوده می‌کند. بنابراین این ویروس، فقط سلول‌هایی را آلوده می‌کند که CD₄ و این گیرنده‌ها را داشته باشند. سلول‌های اصلی که به وسیله HIV آلوده می‌شوند CD₄⁺ T lymphocyte هستند. البته ماکروفاژها و سلول‌های دندریتیک هم بوسیله ویروس اچ آی وی آلوده می‌شوند.

بعد از اتصال اچ آی وی به گیرنده‌های سلولی، غشاء ویروس با غشاء سلول میزبان یکی شده و سپس RNA ویروس آزاد شده و یک DNA بوسیله آنزیم Reverse Transcriptase از روی RNA ویروس منتشر می‌شود و DNA ساخته شده که provirus نامیده می‌شود به DNA میزبان متصل می‌شود.

سلول آلوده شده T cell) یا ماکروفاژ  یا سلول دندریتیک) بوسیله تحریکات خارجی (مثلاً عفونت میکروبی) منجر به ساخت (Transcription) بسیاری از ژن‌های خود و تولید مواد خاصی (ستیوکاین‌ها) می‌شود. متأسفانه، نتیجه این روند طبیعی منجر به ساخت ستیوکاین‌ها و فعال شدن روند (پروسه) سلولی می‌شود که ممکن است provirus را فعال کند. این فرآیند باعث تولید RNA ویروسی و به دنبال آن پروتئین‌ها ‌شود. اکنون ویروس می‌تواند یک Particle  کامل بسازد که به غشاء سلول میزبان مهاجرت کرده و غشاء لیپیدی مورد نیازش را از میزبان بگیرد و آماده آلوده کردن سلول دیگر شود. تولید ویروس منجر به تحریک سلول آلوده می‌شود.

ممکن است provirus برای ماه‌ها یا سال‌ها از سیستم ایمنی بدن بیمار مخفی باقی بماند. در اغلب موارد ایدز به دلیل HIV-1 ایجاد می‌شود و فقط برخی از بیماران به HIV-2 آلوده هستند. رعایت مواد بهداشتی و تماس‌های جنسی امن مهم‌ترین راه در تضمین سلامت جنسی و عدم ابتلا به ویروس اچ آی وی به شمار می‌رود.

HIV از چه راه‌هایی منتقل می‌شود؟

در صورت اطلاع رسانی، آموزش‌های معتبر و آگاهی درباره نحوه انتقال ویروس اچ آی وی، رفتار جنسی ایمن و بیماری ایدز تعداد افراد مبتلا به این بیماری هولناک کمتر و کمتر می‌شود. رایج‌ترین راه‌های انتقال HIV به شرح زیر است:

• رابطه جنسی محافظت نشده
• سرسوزن و سرنگ آلوده (مربوط به معتادان تزریقی)
• از مادر مبتلا به جنین
• انتقال خون یا محصولات خون آلوده
• از طریق انتقال خون
• ابتلا به عفونت‌های جنسی

ایدز از چه راه‌هایی منتقل نمی‌شود؟

با راه‌های انتقال ایدز آشنا شدید. اصلی‌ترین راه انتقال این بیماری خون و ترشحات بدن است و با راه‌های زیر منتقل نمی‌شود:

• تماس‌های معمولی مانند: دست دادن، در آغوش گرفتن، بوسیدن، همسفر بودن در تاکسی، اتوبوس و قطار و هم صحبت شدن
• استفاده از سرویس‌های بهداشتی و حمام‌های عمومی یا استخر
• از طریق لباس،‌ رخت‌خواب و ظروف
• از طریق نیش حشرات، عطسه و سرفه

مهم‌ترین عوارض و بیماری‌ها برای فرد مبتلا به ایدز چیست؟

حالا دیگر می‌دانیم سیستم ایمنی بدن بعد از ورود ویروس اچ آی وی ضعیف می‌شود و در برابر انواع ویروس‌ها و باکتری‌ها قدرت دفاعی ندارد. فرد مبتلا به این ویروس در معرض بیماری‌های حاد و مزمن قرار می‌گیرد و به مرور زمان دیگر توان مقابله با آن‌ها را ندارد. بنابراین فرد مبتلا مستعد ابتلا به بیماری‌های جنسی، بیماری‌های عفونی، سرطان‌ها و عوارض شدیدی به شرح زیر خواهد بود:

• تظاهرات بالینی و پاتولوژیکی (Full – Blown AIDS) منجر به آسیب پذیری نسبت به عفونت‌ها و برخی سرطان‌ها می‌شود.
• بیمار معمولاً با میکروب‌های داخل سلولی (مانند ویروس‌ها، پنوموسیستیس کارینی و میکو باکتری‌های آتیپیک) آلوده می‌شود که همگی توسط لنفوسیت‌های T از بین میروند.
• بیماران مبتلا به ایدز در برابر ریسک بالایی از عفونت‌های باکتریایی خارج سلولی (اکسترا سلولار) قرار دارند. دلیل این موضوع نقص پاسخ آنتی بادی وابسته به لنفوسیت T – helper در برابر عوامل باکتریال است.
• بیماران همچنین در برابر سرطان‌هایی که به وسیله oncogenic viruses ایجاد می‌شوند، حساس هستند.
• دو نوع شایع از این سرطان‌ها عبارت‌اند از B- cell lymphoma و دیگری Kaposi’s sarcoma که در بیماران مبتلا به ایدز امکان بروز دارد.
• در برخی بیماران مبتلا به ایدز، زوال حافظه dementia) یا دمانس) ایجاد می‌شود که ممکن است به دلیل عفونت ماکروفاژهای موجود در مغز (میکروگلیا) باشد.
• HIV ممکن است به‌صورت پارادوکسیکال باعث گسترش عفونت شود.

 آیا افراد مبتلا به اچ آی وی می‌توانند رابطه جنسی داشته باشند؟

اصلی‌ترین دلیل انتقال ویروس HIV و انواع بیماری‌های جنسی برقراری روابط نزدیک و محافظت نشده است. روابط جنسی در افراد آلوده به HIV بهتر است به‌صورت double method باشد. به این معنی که از دو روش پیشگیری از بارداری باید به‌صورت همزمان استفاده شود. به‌عنوان مثال یک روش مطمئن برای پیشگیری از بارداری روش TL و وازکتومی، همراه با کاندوم برای پیشگیری از انتقال آلودگی است.

انجام تست HIV پس از مشاوره برای شریک جنسی در بدو مراجعه، سه ماه بعد و سپس هر 6 ماه توصیه می‌شود. شما می‌توانید از طریق ۱۲۳۴۵۶۷-۰۲۱ با مشاوران و کارشناسان ایران اچ آی وی تماس بگیرید و در زمینه بیماری ایدز مشاوره رایگان دریافت کنید. همچنین تجربیات خودتان را درباره برخورد با افراد مبتلا به ایدز یا سوال‌های مربوط به نقص سیستم ایمنی را در پایین همین صفحه با ما در میان بگذارید.