بیماری سل چیست؟
یکی از بیماری های تهدید آمیز ریوی بیماری سل است که در این مقاله به بررسی آن می پردازیم.
یکی از بیماری های شایع در دنیا بیماری سل نام دارد. بیماری سل از طریق میکروبی که باعث بیماری سل می شود، یعنی مایکوباکتریوم توبرکلوزیس فرد را مبتلا می کند. سل اکثرموارد ریه ها را گرفتار می سازد ولی می تواند سایر اعضای دیگر بدن را هم مبتلا کند. میکروب ممکن است بصورت نهفته و یا بصورت فعال باشد.
نهفته یعنی میکروب در بدن فرد وجود دارد ولی باعث بیماری نشده است. اگر شما دارای سل نهفته باشید، علایم سل را نخواهید داشت و نمی توانید بیماری را به فرد دیگری منتقل نمایید ولی درصورتیکه آلوده به HIV باشید، ویروس سیستم ایمنی شما را به حدی تضعیف می کند که بدن نمی تواند در مقابل میکروب مقاومت نماید بنابراین میکروب سل شروع به تکثیر و رشد کرده و سل در بدن فرد بیمار فعال می شود. حالا اگر شما علاقه دارید در مورد این بیماری، تهدیدها و خطرات مقابله با آن اطلاعات دقیقی پیدا کنید، پیشنهاد می کنم در ادامه با سایت اچ ای وی همراه ما باشید.
میکروب سل چگونه سرایت پیدا می کند؟
این بیماری از طریق هوا به سایر افراد منتقل می شود. هنگامی که شخصی بیماری سل ریوی و یا گلو دارد، عطسه یا سرفه بکند و یا آواز بخواند قطره های خیلی کوچک که حاوی میکروب سل است در هوا پراکنده می کند و شخص دیگری که همان هوای حاوی میکروب را تنفس کند ممکن است به مبتلا به بیماری سل شود.
روش های انتقال سیل از فردی به فردی دیگر
بیماری سل در تماس طولانی و نزدیک منتقل می شود، لذا افرادی که هر روز با بیمار مبتلا به سل در تماس هستند مانند افراد خانواده، دوستان وهمکاران در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
بیماری سل از طریق دست دادن، استفاده از دستشویی و یا قاشق و ظرف مشترک پخش نمی شود اما رعایت سلامت جنسی و روانی و موارد بهداشتی از جمله مسائلی است که برای جلوگیری از ابتلا به سل باید به آن توجه کرد.
چگونه می توان ازابتلا به بیماری سل پیشگیری کرد؟
برخی از مشاغل که بیشتر در تماس با مبتلا ان به سل هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری سل قرار می گیرند. به عنوان مثال، افرادی که در بیمارستان و درمانگاه یا زندان و یا خانه فقرا برای افراد بی سرپناه کار می کنند همیشه در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
این دسته از افراد برای جلوگیری از ابتلا به ایدز حتما باید سالانه آزمایش های چکاپ سل را انجام دهند.
همچنین اگر با افرادی که به بیماری سل مشکوک هستند هم کلام شدید نیز برای صحت سلامتی خود حتما با پزشک معالج خود موارد را مطرح کنید. روش های پیشگیری از ابتلا به سل، مانند پیشگیری از ابتلا به بیماری های جنسی نیاز به رعایت بهداشت فردی و پروتکل های بهداشتی دارد.
نشانه های مثبت بودن تست سل چیست؟
علامتهای بروز بیماری سل بستگی به این دارد که میکروب به کدام عضو حمله کرده است. معمولاً میکروب سل، ریه ها را درگیر می کند و علامت های سل ریوی شامل موارد زیر است.
* سرفه شدید بیش از 3 هفته
* درد قفسه سینه
* خلط خونی
* ضعف یا خستگی زیاد،
* کاهش وزن،
* از دست دادن اشتها
* تب و لرز
* عرق شبانه
آیا بیماری سل فقط ریه ها را مبتلا می سازد؟
خیر، هرچند بیماری سل فعال اغلب ریه ها را درگیر می کند ولی اعضای دیگر بدن راهم می تواند مبتلا سازد، از جمله کلیه ها و ستون مهره ها. فردی که مبتلا به سل ریوی و یا سل حنجره نباشد معمولاً نمی تواند این بیماری را به سایر افراد منتقل کند.
البته احتمال فعال شدن سل نهفته در بدن فرد HIV مثبت زیاد است، چرا که سیستم دفاعی بدن در چنین شخصی ضعیف است بنابراین بدن نمی تواند با میکروب جدید به خوبی مبارزه کند.
آیا اگر من HIV مثبت باشم؛ باید آزمایش بیماری سل را انجام بدهم؟
بله، چنانچه سابقه ابتلا به بیماری سل و یا سابقه آزمایش پوستی (PPD) مثبت سل را ندارید، حتماً جهت انجام آزمایش پوستی به پزشک و یا مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنید.
جهت انجام این آزمایش، مایعی به نام توبرکولین به زیر پوستتان در ناحیه ساعد تزریق می شود. بعد از 2 تا 3 روز باید مجدداً به دکتر مراجعه کنید، پرستار و یا دکتر به محل تزریق نگاه کرده و مشخص خواهد کرد که نتیجه آزمایش مثبت یا منفی بوده است.
اگر جواب آزمایش مثبت باشد معمولاً به دلیل سل نهفته است؛ ولی با این وجود ممکن است هنوز نیاز به آزمایش های بیشتری داشته باشید تا مشخص شود آیا مبتلا به بیماری سل (سل فعال) هستید یا خیر. این آزمایش ها شامل عکس ریه ها و آزمایش خلط می باشد، چون میکروب سل به اعضای دیگر بدن هم ممکن است حمله کند لذا گاهی ممکن است آزمایشهای بیشتری هم در خواست شود.
خطر ابتلا به سل در مادران باردار
اگر جواب آزمایش منفی باشد؛ حداقل سالی یک بار آزمایش بیماری سل را باید تکرارکنید و همیشه از دکتر خود در مورد احتمال ابتلا به سل بپرسید. اگر مادر HIV مثبتی هستید که فرزندتان بعد از اینکه HIV مثبت شدید بدنیا آمده است؛ حتماً فرزندتان در سن 9 تا 12 ماهگی باید آزمایش سل بدهد.
. اگرمن مبتلا به سل نهفته باشم؛ آیا با دارو می توان از پیشرفت و تبدیل شدن آن به بیماری سل فعال جلوگیری کرد؟
بله، داروی ایزونیازید ازتبدیل شدن سل نهفته به بیماری سل فعال جلوگیری می کند. برای افرادی که HIV مثبت هستند همراه ایزونیازید، ویتامین ب 6 هم تجویز می شود که از صدمه دستگاه عصبی پیشگیری می کند.
آزمایش سل چگونه انجام میشود؟
تست سل به این صورت انجام می شود که مقدار کمی آنتی ژن TB در لایه بالایی پوست زیر بازو قرار می گیرد. اگر پوست فرد واکنش های مانند تورم نشان دهد، متوجه این نکته خواهیم شد که میکروب بیماری سل در بدن فرد نفوذ کرده و تست سل مثبت است.
به محض اینکه متوجه شدید HIV مثبت هستید آزمایش سل بدهید و در صورتیکه نتیجه آزمایش مثبت بود (ولی سل فعال نداشتید)؛ احتمال زیاد پزشک برای مدت حداقل 12 ماه جهت جلوگیری ازتبدیل شدن سل نهفته به بیماری سل فعال داروی ایزونیازید برایتان تجویز خواهد کرد.
این مدت به این دلیل طولانی است که میکروب های سل به آهستگی از بین می روند. داروها را دقیقاٌ طبق دستور پزشک استفاده کنید.
پزشکان داروی ایزونیازید را برای مادران حامله نیز تجویز خواهد کرد (ولی معمولاً توصیه می شود که بعد از 3 ماهگی شروع به مصرف آغاز شود). چنانچه میکروب سل با داروی ایزونیازید از بین نرفت دکتر داروی دیگری (احتمالاًریفامپین) جهت پیشگیری از سل فعال تجویز خواهد کرد.
اگر من مبتلا به بیماری سل فعال باشم، آیا بهبود پیدا خواهم کرد؟
بله؛ داروهای ضد سل در بدن اشخاص HIV مثبت بخوبی بدن اشخاص بدون HIV عمل می کند .
داروهای متعددی برای درمان سل فعال وجود دارد و درچند هفته اول ممکن است چند داروی مختلف بطور همزمان برایتان تجویز شود که بعد از چند هفته علایم بیماری ناپدید می شوند ولی به خاطر داشته باشید که میکروب بیماری سل خیلی آهسته از بین می رود بنابراین حتماً داروهایتان را همان طوریکه دکتر دستور داده است مصرف کنید (یعنی به همان مقدارو در همان زمان (ساعت) و طول مدتی که توسط پزشک مشخص کرده داروها را مصرف کنید).
آیا بیماری سل از من به دیگران سرایت می کند؟
بله ، اگرمبتلا به بیماری سل ریوی و یا سل گلو باشید احتمالاً می توانید بیماری را به دیگران منتقل کنید. بنابراین به مدت چند هفته باید درمنزل بمانید و از حضوردرمحل کار و یا مدرسه خودداری کرده و استراحت کنید.
بعد از چند هفته از شروع مصرف داروها، دیگر خطر سرایت وجود ندارد ولی باید حداقل 6 تا 9 ماه دیگر هم به مصرف داروهایتان ادامه بدهید تا بیماری بطور کامل درمان شود.
معمولاً پزشک به شما خواهد گفت که چه زمانی می توانید به محل کار و یا مدرسه برگردید و زندگی عادی خود را از نو آغاز کنید.
داروهای ضد سل موجی ضعف وبی حال نمی شود همچنین برقدرت کار کردن و همینطور توانایی جنسی برای مقاربت ایمن، شما اثر بدی نخواهد داشت.
من برای بیماری ایدز داوری “پروتئاز اینهیبیتور” مصرف می کنم؛ آیا می توانم داروی ضد سل را هم بطور هم زمان بخورم؟
بله می توانید بطورهم زمان مصرف کنید، ولی باید بدانید که این دو دارو ممکن است روی یکدیگر اثر داشته باشند بنابراین انتخاب ترکیب دارویی برای شما برعهده پزشک خواهد بود.
بیماری سل مقاوم به درمان چیست؟
زمانی که میکروب سل با داروی خاصی از بین نرود به آن میکروب مقاوم می گویند.
سل زمانی مقاوم به درمان می شود که بیمار داروهایش را به مدت کافی و یا به میزان کافی مصرف نکرده است. بنابراین اگر خدای نکرده این بیماری شما را گریبان گیر کرد، همیشه دقیقاً طبق دستورپزشک داروهایتان را مصرف کنید.
بیماران مبتلا به سل و حتی بیماری های مانند بیماری سوزاک مقاوم به درمان نیز می توانند بیماری خود را به دیگران پخش کنند.
سل مقاوم به درمان، معمولاً در بیمارانی دیده می شود که در مناطقی مانند آفریقا، آسیای جنوب شرقی و آمریکای لاتین که خطر ابتلا در آن زیاد است اتفاق می افتد.
مقاومت چند دارویی چیست؟
وقتی که تعداد زیادی از داروها نتوانند بیماری سل را درمان کنند، میکروب سل دارای «مقاومت چند دارویی» (MDR TB) می شود. البته مقاومت چند دارویی برای سایر بیماری ها مانند بیماری های جنسی مثل بیماری سفلیس هم اتفاق می افتد.
چنین بیمارانی باید حتماً به پزشکانی مراجعه کنند که در امر معالجه مقاومت چند دارویی تبحر خاص دارند و قادرند بهترین گروه دارویی را برای مبارزه با میکروب توصیه کنند.
مراقبت های بعد از تست سل را جدی بگیرید
در این مقاله در مورد علائم، خطرات و تهدیدهای بیماری سل برای افراد مختلف در گروه های سنی و شرایط متفاوت صحبت کردیم. اما در نهایت پیشنهاد می کنم در صورت مداوای کامل پس از ابتلا و درمان به این بیماری، حتما مراقبت های بعد از سل را جدی بگیرید تا ناقل این بیماری برای شخص ثالث نشوید و سل موجب کاهش توان بدنی شما نشوید.
در انتها پیشنهاد می کنم اگر هنوز سوال و ابهاماتی در مورد سل دارید، حتما در بخش نظرات موارد و یا تجربه های خود را با ما به اشتراک بگذارید تا سایر مخاطبان سایت اچ ای وی نیز از نظرات شما استفاده کنند.
سوالات متداول
IRAN HIVبیماری سل از جمله معدود بیماری هایی است که از راه هوا انتقال پیدا می کند. در این شرایط اگر فرد مبتلا به سل صحبت کند و یا در جایی سرفه کند میکروب بیماری در هوا پخش و به راحتی منتقل می شود.
بله بیماری سل هم مانند سایر بیماری های میکروبی با استفاده از داروهایی مانند ایزونیازید قابل درمان است. البته استفاده از این داروها تنها با مجوز پزشک قابل استفاده است.
این بیماری دارای علائمی از جمله سرفه شدید بیش از 3 هفته، درد قفسه سینهّ خلط خونی، ضعف یا خستگی زیاد، کاهش وزن، از دست دادن اشتها، تب و لرزو عرق شبانه است.